Εξοικονόμηση ενέργειας σε κτίρια/κατοικίες

Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι αναμφίβολα ο ταχύτερος, ο οικονομικότερος και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα καθώς και για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα εξαιτίας της χρήσης τους και έχει άμεσα οικονομικό όφελος στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Το σκεπτικό της εξοικονόμησης ενέργειας βασίζεται στην προσπάθεια για εξεύρεση τρόπων που θα μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας και θα βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση του εξοπλισμού και της υποδομής που καταναλώνει ενέργεια, χωρίς να επηρεάζονται οι συνθήκες άνεσης των χρηστών.

Με την εξοικονόμηση ενέργειας επιτυγχάνεται επιπλέον των ανωτέρω:

• Μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος.
• Προστασία της προσωπικής υγείας και της υγείας των αγαπητών προσώπων.

Για να εξοικονομηθεί όμως ενέργεια θα πρέπει καταρχάς να γίνει κατανοητή η σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας και να καλλιεργηθεί περιβαλλοντική συνείδηση στους χρήστες της. Για να γίνει αυτό κατορθωτό επιβάλλεται η ορθή και συστηματική πληροφόρηση των πολιτών κάθε ηλικίας, με σκοπό την ευαισθητοποίηση σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και την αλλαγή του τρόπου συμπεριφοράς τους.

Ο τομέας των κτιρίων και των μεταφορών αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στη χώρα. Τα κτίρια στην Ελλάδα ευθύνονται περίπου για το 36% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ, κατά την περίοδο 2000–2005, αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά περίπου 24%, μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις στην Ευρώπη.

Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ελληνικά κτίρια είναι ιδιαιτέρως ενεργοβόρα είναι η παλαιότητά τους και η μη ενσωμάτωση σύγχρονης τεχνολογίας σε αυτά, λόγω έλλειψης σχετικής νομοθεσίας τα τελευταία 30 χρόνια.

Περισσότερα από αυτά τα κτίρια αντιμετωπίζουν θέματα όπως:

• μερική ή παντελή έλλειψη θερμομόνωσης,
• παλαιάς τεχνολογίας κουφώματα (πλαίσια/μονοί υαλοπίνακες),
• ελλιπή ηλιοπροστασία των νότιων και δυτικών όψεών τους,
• μη επαρκή αξιοποίηση του υψηλού ηλιακού δυναμικού της χώρας,
• ανεπαρκή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/κλιματισμού με αποτέλεσμα χαμηλή απόδοση.

Σημαντική παράμετρος, επίσης, που καθορίζει την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου είναι η συμπεριφορά των ενοίκων. Η ελλιπής ενημέρωση των χρηστών-κατοίκων σε θέματα ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης της ενέργειας, οδηγεί συχνά σε σπάταλες συμπεριφορές όπως η εγκατάσταση μεμονωμένων κλιματιστικών συστημάτων χωρίς μελέτη, η χρήση συσκευών χαμηλής απόδοσης, ή μη συντήρηση του συστήματος θέρμανσης, κ.α.. Παρακάτω θα περιοριστούμε στην εξοικονόμηση μέσω θερμομόνωσης και σκίασης.

Όπως είναι γνωστό, ανάμεσα σε δύο σώματα με διαφορετικές θερμοκρασίες, προκαλείται μεταφορά θερμότητας από το θερμότερο προς το ψυχρότερο. Κάτι ανάλογο συμβαίνει το χειμώνα από το εσωτερικό του κτιρίου προς τον εξωτερικό κρύο αέρα, αλλά και το καλοκαίρι, από τον εξωτερικό θερμό αέρα προς το δροσερότερο εσωτερικό του κτιρίου. Η θερμομόνωση του κτιρίου επιβραδύνει την ταχύτητα ανταλλαγής θερμότητας του κτιρίου με το περιβάλλον μέσα από τις επιφάνειες (τοίχους, στέγες, πατώματα, πόρτες, παράθυρα).

Η θερμομόνωση ενός κτιρίου, προσφέρει ουσιαστικά σε αυτό ένα «προστατευτικό περίβλημα» έτσι ώστε το χειμώνα να μειώνεται ο ρυθμός με τον οποίο η θερμότητα διαφεύγει από το κτίριο και το καλοκαίρι να μειώνεται ο ρυθμός με το οποίο η θερμότητα εισάγεται σε αυτό. Με το τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μείωση της κατανάλωσης ενέργειας με την οποία τροφοδοτούνται τα διάφορα συστήματα θέρμανσης και ψύξης των κτιρίων. Τα πιο συνηθισμένα θερμομονωτικά υλικά εμποδίζουν την ροή θερμότητας από και προς το κτίριο επειδή περιέχουν στο εσωτερικό τους ακίνητο αέρα παγιδευμένο είτε σε ίνες (π.χ. υαλοβάμβακας) είτε σε κλειστές κυψελίδες (π.χ. διογκωμένη πολυστερίνη) είτε ακίνητο αέρα (π.χ. διπλή υάλωση) είτε ενεργειακούς υαλοπίνακες. Η θερμομονωτική ικανότητα κάθε υλικού είναι διαφορετική.

Ένα κτίριο πρέπει να θερμομονώνεται σε όλες τις εξωτερικές επιφάνειές του, κατακόρυφες και οριζόντιες που περικλείουν κλιματιζόμενους χώρους από τους οποίους είναι δυνατό να διαφύγει θερμική ενέργεια. Τα πιο βασικά μέρη ενός κτιρίου τα οποία πρέπει να θερμομονώνονται είναι:

• Εξωτερική τοιχοποιία - δοκοί - υποστυλώματα.
• Εξωτερικά κουφώματα (π.χ. πόρτες, παράθυρα), οροφές και στέγες.
• Δάπεδα εκτεθειμένα στο εξωτερικό περιβάλλον.
• Δομικά στοιχεία σε επαφή με μη  κλιματιζόμενους χώρους.

Επίσης συμβάλει αισθητά αν χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα σκίαστρα που δεν επιτρέπουν την καλοκαιρινή περίοδο στις νότιες και δυτικές πλευρές να εισέρχονται οι ηλιακές ακτίνες μέσω των παραθύρων. Έτσι μειώνεται η θέρμανση των εσωτερικών χώρων. Τέτοια μοντέρνας τεχνολογίας βλέπετε στη δίπλα εικόνα, που δεν επιτρέπουν την εισβολή των ακτινών, φωτίζουν το χώρο και δεν περιορίζεται η θέα!

Στην Ελλάδα ισχύει από το 2010 ο Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ), ο οποίος σύντομα θα γίνει πιο αυστηρός με πιο ενεργειακά όρια. Στηριζόμενος σ’ αυτόν γίνανε πολλές βελτιώσεις / αναβαθμίσεις σε πολλές κατοικίες μέσω του «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον». Δυστυχώς όμως με πολλές διαστρεβλώσεις και λανθασμένες αποφάσεις των καταναλωτών!

Με απώτερο σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) στις αρχές του 2008 υιοθέτησε ένα νέο στρατηγικό στόχο για την ενεργειακή της πολιτική, γνωστό και ως “τα τρία 20 έως το 2020”.

Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων έως το 2020:

• Μείωση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου κατά 20% .
• Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%.
• Αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας στο 20% της τελικής κατανάλωσης.
• Συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μεταφορές σε ποσοστό 10%.

Μερικές συγκεκριμένες αποφάσεις που αναγράφονται στην ευρωπαϊκή οδηγία είναι επιγραμματικά:

• Μέχρι το 2018 πρέπει τα κτίρια που στεγάζονται δημόσιες υπηρεσίες να έχουν μηδενικό ενεργειακό ισοζύγιο και
• όλα τα κτίρια που θα κτίζονται από το 2020 πρέπει να έχουν επίσης μηδενικό ενεργειακό ισοζύγιο.

Αυτό σημαίνει ότι είναι εύλογο να καταναλώνεται όσο το δυνατόν λιγότερη ενέργεια για να μη χρειάζεται να παραχθεί στο κτίριο / κατοικία νέα ενέργεια με ανανεώσιμες τεχνολογίες.